«Δοξολογώντας τούτα που η μνήμη δεν ξέχασε... »

ΓΙΩΤΑ ΒΕΗ

Η Γιώτα Βέη, με αφοσίωση και πίστη, κόντρα σε συμβάσεις και επιταγές της εμπορικότητας, έχοντας ταχθεί στη διάδοση του ομορφότερου, ίσως, κομματιού της παράδοσης, του δημοτικού τραγουδιού, εδώ και πολλά χρόνια, γίνεται το μουσικό «γεφύρι» ανάμεσα στο χτες και στο σήμερα. Μια ευαίσθητη, αυθεντική φωνή, στη μεγάλη ωριμότητά της, που είχαμε την ευκαιρία να την ακούσουμε, στη σκηνή του «Ιανού», όπου παρουσίασε Υμνους της Μεγάλης Εβδομάδας και θρηνητικά τραγούδια, από τον κύκλο των Παραλογών, καθώς και μια επιλογή από τα ωραιότερα και παλαιότερα τραγούδια της παράδοσης αλλά και μπαλάντες σύγχρονων Ελλήνων (Χατζιδάκι, Καραΐνδρου, κ.ά.) και ξένων δημιουργών.

Οι Υμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας και Αναστάσιμοι Υμνοι (που κυκλοφορούν και σε cd), ερμηνευμένοι μοναδικά από την Γιώτα Βέη, αποδόθηκαν λιτά - ακαπέλα τα περισσότερα ή με ελάχιστα όργανα και φωνή - και δημιούργησαν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ο Θάνος Πάνου στην κιθάρα και η Κατερίνα Μητροπούλου στο ούτι και τα κρουστά. Συγκλονιστικές ερμηνείες από μια φωνή που συνδυάζει την αμεσότητα και τη λειτουργικότητα άλλοτε της προσευχής και άλλοτε της διαμαρτυρίας, την ευαισθησία και τη δυναμικότητα, το πάθος και τη δωρικότητα. Ενα οδοιπορικό στα βάθη των αιώνων, με «καράβι» το λόγο και τη μουσική της δημοτικής μας παράδοσης αλλά και της σύγχρονης δημιουργίας. Ενα ταξίδι στην ομορφιά της απλότητας και της αυθεντικότητας, στον αστείρευτο κόσμο της αληθινής μουσικής. Ενα ταξίδι στους ρυθμούς και τις μελωδίες της ελληνικής αντάρτισσας ψυχής.

Τα πρώτα βήματα και η διεθνής αναγνώριση

Εχοντας στο ενεργητικό της μια συνεπή και συνεχή πορεία στο χώρο του δημοτικού τραγουδιού, η Γιώτα Βέη πιστεύει με πάθος στο δημοτικό τραγούδι θεωρώντας το «αντιστάθμισμα στη σημερινή αγχώδη κατάσταση, που έρχεται να μετριάσει τη σημερινή σκληρή πραγματικότητα μέσω ενός κόσμου και μας φέρνει αξίες σμιλεμένες από τους αιώνες, διαχρονικές και αμετάβλητες. Αξίες, που χρειάζεται να εισβάλουν σε μια τέτοια σκληρή εποχή. Το έχουμε ανάγκη για να αντλήσουμε τροφή και δύναμη. Είναι ένα ζωντανό είδος, που πάλλεται διαρκώς και αναπλάθεται από γενιά σε γενιά».

Η Γιώτα Βέη μυήθηκε στο δημοτικό τραγούδι από τη γιαγιά της. Από πολύ μικρή αναζητούσε και μάθαινε δημοτικά τραγούδια από όλη την Ελλάδα. Κάποια από αυτά, σπάνια και ανέκδοτα, της τα εμπιστεύτηκαν λαογράφοι και εθνομουσικολόγοι. Αυτό το θησαυρό (γύρω στα 600 τραγούδια) η Γιώτα Βέη τον κράτησε με επιμονή μακριά από την εύκολη εμπορικότητα.

«Το πρώτο μήνυμα - λέει - που πήρα ότι τα παραδοσιακά τραγούδια έχουν απήχηση ήταν το 1977 στο Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου κάναμε συναυλίες με τον Νότη Μαυρουδή. Εκεί οι φοιτητές έδειχναν μεγάλο ενθουσιασμό. Αρχισε να ωριμάζει η σκέψη ότι τα δημοτικά έχουν μέλλον και άρχισα να συλλέγω τραγούδια απ' όλη την Ελλάδα. Τη χρονιά αυτή δημιουργείται το Τρίτο Πρόγραμμα με τον Μάνο Χατζιδάκι. Εκεί συνάντησα την Καραΐνδρου και συνεργαστήκαμε για 7 χρόνια. Το '78 έκανα την πρώτη μου εκπομπή τραγουδώντας a capella. Ο Γιάννης Ρίτσος με άκουσε και με σύστησε στη δισκογραφική εταιρεία ΛΥΡΑ. Σε λίγο κυκλοφόρησε ο πρώτος μου δίσκος».

Η συνεργασία της με το Τρίτο Πρόγραμμα (1978) ήρθε στη στιγμή της ωριμότητάς της και της έδωσε σε πανελλήνια κλίμακα την αναγνώριση που της άξιζε. Από τη στιγμή εκείνη επιβραβεύονται το ταλέντο και η αυθεντικότητά της παντού, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εκπομπές στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Συναυλίες σε Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία, Ολλανδία, Τουρκία, Γερμανία. Συμμετοχή σε διεθνούς φήμης φεστιβάλ και σε ξεχωριστές μουσικές εκδηλώσεις της Ευρώπης, όπως τα κονσέρτα «PROMENOS» της Ολλανδικής Ραδιοφωνίας σε απευθείας μετάδοση στο ευρωπαϊκό δίκτυο (1979, 1980), το εθνομουσικολογικό φεστιβάλ της Φλωρεντίας «MUSICA DEI POPOLI» (1980), το φεστιβάλ «RENCONTRES MUSICALES MEDITERANEES» στη Νότια Γαλλία (1981). Οι κριτικές είναι ενθουσιώδεις με κορυφαία διάκριση το πρώτο βραβείο που απέσπασε μαζί με την ελληνική ομάδα το 1979 στο 30ό παγκόσμιο συνέδριο της Ομοσπονδίας «JENUESSES MUSICALES», στο Ζάγκρεμπ, ανάμεσα σε 36 χώρες. Το 1986 αντιπροσωπεύει την Ελλάδα στο φεστιβάλ «TROBADA DE MUSICA DEL MEDITERRANI», στη Βαλένθια της Ισπανίας. Στη συνέχεια δίνει συναυλίες σε Κύπρο, Αίγυπτο, Κορσική, Καναδά, Αμερική και αλλού. Το 1994 παίρνει μέρος σε περιοδεία στη Νότια Γαλλία με τη λαϊκή όπερα «Mammas» και στη Γερμανία παρουσιάζοντας το έργο «Παραλογές». Το 1996 παρουσίασε αρχαία χορικά σε σχέση με τις «Παραλογές» στα πανεπιστήμια της Βόρειας Γαλλίας. Είχε συμμετοχή στο «Brugges festival 2000» στο Βέλγιο.

«Γεφύρι» ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον

Εχοντας η ίδια ανακαλύψει πολλά από τον αστείρευτο και μαγικό κόσμο της δημοτικής μουσικής και των δημοτικών τραγουδιών, θέλησε να τα μεταδώσει και στους άλλους. Ετσι, λίγο λίγο έχτισε αυτό τον κόσμο, συνέβαλε στο να επικοινωνήσουν, να τη νιώσουν και άλλοι άνθρωποι. Βέβαια, δεν ήταν κάτι εύκολο. Πρέπει να πάει κανείς κόντρα στις συμβάσεις, στην εμπορικότητα, στο βόλεμα, που προσφέρει το σύστημα. Πάλεψε μόνη της, με τη στήριξη ελάχιστων ανθρώπων. Ηταν μια δύσκολη διαδικασία και για να αντέξει κανείς. Χρειαζόταν δύναμη και πίστη. Και τα έχει και τα δύο.

Από την άλλη, για να αποδώσεις ένα δημοτικό τραγούδι στις μέρες μας χρειάζεται πολύ μεγάλη διεργασία. Να το ακούσεις, να το υιοθετήσεις, να αποδώσεις κατά προσέγγιση το ύφος του. Κάθε γενιά έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, κι εκείνη γίνεται το γεφύρι ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Η Γιώτα Βέη άκουσε εκατοντάδες τραγούδια από παλιές ηχογραφήσεις από δίσκους, προσπάθησε να πάρει την ανάσα τους, τον παλμό τους, άκουσε γριές σε απόμακρα χωριά και πάντα οδηγός στα αυτιά της και την ψυχή της η στέρεη φωνή της γιαγιάς της, που, καθώς αρμάθιαζε τα καπνά, της έμαθε τη δοξολογία της ζωής τραγουδώντας. Τη συγκίνηση και την ευτυχία της ανακάλυψης της ίδιας της ψυχής της καταθέτει και μοιράζεται με τον κάθε ακροατή της μέσα από τις συναυλίες και ταξιδεύουν μαζί.

«Ο κόσμος - λέει - που αξιώθηκα να κουβαλάω, βαρύς από τους αιώνες, πυκνός κι απέραντος από φωνές και χρώματα, από πατρίδες και τόπους, από στοιχειά και ήρωες, Διγενήδες, λήσταρχους, βασιλιάδες, αλήθειες και παραμύθια, συχνά με καλεί και μυστικά με προστάζει να συμπορευτώ προς το παρελθόν, άγρυπνη να ψάξω ιστορίες χαμένες, σκοτεινές ψυχές καταδικασμένες, μου ζητούν να σκορπιστώ σε μύρια μόρια λυτρωμένη, δοξολογώντας τούτα που η μνήμη δεν ξέχασε...».

Δύο κορυφαίες δισκογραφικές στιγμές

«Αστέρι τ' ουρανού, φως του αυγερινού πού πας και τι ζητάς στον άνεμο και σκορπάς το φως στην άβυσσο / φεγγάρι του Μαγιού, κορίτσι τ' ουρανού τ' όνειρο κεντάς, τον κόσμο χαιρετάς, τη δύναμη στα χέρια σου κρατάς / την Ανοιξη παντού σκορπάς και τη ζωή ξαναγεννάς...».

Το τραγούδι, σε στίχους της ίδιας και σε μουσική του διακεκριμένου Γάλλου συνθέτη Φιλίπ Εντέλ, δεσπόζει στο δίσκο «Μάμμας» (Μητέρες), μια παλιότερη, αλλά πάντα επίκαιρη δουλειά, στην οποία συνυπάρχουν γυναικείες παραδοσιακές φωνές από έξι χώρες της Μεσογείου: Γιώτα Βέη (Ελλάδα), Λουτσίλα Γκαλεάτσι (Ιταλία), Εκιντάντ Μπαρές (Ισπανία), Χαγιέτ Αγιάτ (Αλγερία), Αϊσά Ρεντουάν (Μαρόκο), Καρολίν Ζαντλίν (Ισραήλ). Ο δίσκος - ύμνος στη δημιουργία και τη φύση - ηχογραφήθηκε το 1997, στη Γαλλία, και φέρει την ονομασία του συγκροτήματος, το οποίο δημιουργήθηκε πριν από αρκετά χρόνια, με πρωτοβουλία του Φιλίπ Εντέλ.

Η Γιώτα Βέη, μαθήτρια ακόμη, είχε την ευκαιρία να τραγουδήσει στο πάλκο δίπλα στον Βασίλη Τσιτσάνη. Παρ' όλο που εκείνος ήθελε να την κρατήσει κοντά του η Γιώτα Βέη έφυγε. Για να κλείσει ένας κύκλος όμως, όπως λέει και η ίδια, είχε πάντα την επιθυμία να κάνει ένα άλμπουμ με τραγούδια του Τσιτσάνη. Στο cd συμπεριέλαβε 18 τραγούδια του - κάποια από τα οποία μάλιστα γράφτηκαν για αντρική φωνή - και τα ερμηνεύει με το μοναδικό της τρόπο. Μια δουλειά του 2011, με τίτλο «Τσιτσάνη Εργα», η οποία σφραγίστηκε με το δικό της, μοναδικό τρόπο, προσφέροντας το αίσθημα των παλιών ερμηνειών.

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ (Ριζοσπάστης 11-4-2015)