Παράλληλες διαδρομές των ανθρώπινων ειδών

Ανθρωπος ο όρθιος (χόμο ερέκτους) (πριν 1.900.000 έως 250.000 χρόνια)

Η εικόνα που έρχεται στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων σχετικά με την καταγωγή του ανθρώπου είναι η καθιερωμένη εικόνα του καμπουριαστού πιθήκου, που σιγά σιγά ορθώνεται και παίρνει τη μορφή ενός ψηλού και ευθυτενούς άντρα. Ομως, μια σειρά από επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και εξελίξεις έχουν μεταβάλει την καθιερωμένη αντίληψη για την εξέλιξη του ανθρώπου.

Ο δρόμος προς τον άνθρωπο το σοφό (homo sapiens) ήταν εξαιρετικά πολυδαίδαλος. Στην πορεία των αιώνων, ο πλανήτης μας γνώρισε διάφορες παραλλαγές της ανθρώπινης μορφής, πολλαπλές εξόδους από την Αφρική, διασταυρώσεις ειδών και εξαφανίσεις που τελικά άφησαν το σύγχρονο άνθρωπο ως μοναδικό εκπρόσωπο του ανθρώπινου γένους. Ο homo sapiens κάθε άλλο παρά ήταν το μοναδικό πείραμα της βιολογικής εξέλιξης. Ηταν απλώς εκείνο που διατήρησε η φυσική επιλογή, εκείνο που προσαρμόστηκε καλύτερα.

Απρόσμενα νέα ευρήματα αναδείχνουν μια διευρυνόμενη ποικιλία ανθρώπινων και προανθρώπινων ειδών. Ισως η πιο συγκλονιστική από αυτές τις πρόσφατες ανακαλύψεις ήταν εκείνη του Αρδιπίθηκου ράμιδους, ενός προγόνου μας με απίστευτο μωσαϊκό ανθρώπινων χαρακτηριστικών και χαρακτηριστικών των πιθήκων. Ο Αρδιπίθηκος φαίνεται να σκαρφάλωνε στα δέντρα, αλλά ταυτόχρονα να μπορούσε να περπατάει όρθιος, ήδη πριν από 4,4 εκατομμύρια χρόνια, δηλαδή πάνω από μισό εκατομμύριο χρόνια πριν από τη μέχρι πρότινος θεωρούμενη ως εποχή πρώτης εμφάνισης της όρθιας βάδισης.

Την επιστημονική κοινότητα συγκλόνισε και η ανακάλυψη των απολιθωμάτων ενός μικροσκοπικού ανθρώπινου είδους, με μικρό κεφάλι, αλλά εξαιρετικά πυκνές ελικώσεις του εγκεφάλου. Ο άνθρωπος του Φλόρες (από το νησί της Ινδονησίας όπου ανακαλύφθηκε) οδήγησε σε επανεξέταση της θεωρίας για την έξοδο των ανθρώπινων ειδών από την Αφρική. Είναι εκπληκτικό ότι μέχρι λίγο πριν από την εμφάνιση του πολιτισμού συγκατοικούσαμε στον πλανήτη με ένα άλλο ανθρώπινο είδος.

Ανθρωπος του Φλόρες (πριν 75.000-15.000 χρόνια)

Τα πιο εκπληκτικά νέα ήρθαν από τον τομέα της παλαιογενετικής. Κάνοντας ανάλυση του DNA υπολειμμάτων Νεάντερταλ, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι απόγονοι διασταύρωσης του homo sapiens με τον homo neadertalensis, που έγινε πριν από 60.000 χρόνια στη Μέση Ανατολή, πριν την εξάπλωση του σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρώπη και την Ασία. Σήμερα 1% έως 4% του γονιδιώματος των ανθρώπινων πληθυσμών που δεν κατοικούν στην Αφρική προέρχεται από τους Νεάντερταλ.

Ακόμα πιο πρόσφατα, ανάλογη γενετική ανάλυση αποκάλυψε μια εντελώς νέα ανθρώπινη ομάδα, τους Ντενίσοβανς, εξαδέλφους των Νεάντερταλ. Το μόνο που έχουμε απ' αυτούς προς το παρόν είναι ένα ηλικίας 50.000 ετών μικρό δάχτυλο του χεριού και το μεγαλύτερο μέρος από έναν γομφίο, που βρέθηκαν σε μια σπηλιά στη Ντενίσοβα της Σιβηρίας. Ομως ήταν αρκετά για να διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι που ζουν σήμερα στη Νέα Γουινέα έχουν περίπου 5% DNA από τους Ντενίσοβανς!

Στις φωτογραφίες της σελίδας, εμφανίζονται ιδιαίτερα ρεαλιστικές αναπαραστάσεις μελών της οικογένειας του ανθρώπου, φτιαγμένες από πηλό και πλαστικό. Το μέγεθος και το σχήμα των μαλακών ιστών συνάγεται από συγκριτικές μετρήσεις της ανατομίας των σύγχρονων ανθρώπων και πιθήκων.

Παράνθρωπος ρομπάστους (πριν 2-1,5 εκατομμύρια χρόνια)

   

                  Το οικογενειακό δέντρο του ανθρώπου

Σύμφωνα με τη νέα θεώρηση, το οικογενειακό δέντρο του ανθρώπου μοιάζει περισσότερο με πολυδιακλαδισμένο θάμνο. Ο Αρδιπίθηκος ράμιδους, ένας από τους παλαιότερους συγγενείς του ανθρώπου, εμφανίζεται κοντά στη βάση. Πιθανοί συγγενείς που προϋπήρχαν αυτού είναι γνωστοί μόνο από απολιθωμένα θραύσματα του σκελετού τους. Ολοι τους φαίνεται πιθανό να περπατούσαν όρθιοι. Περίπου πριν από 4 εκατομμύρια χρόνια, ο Αρδιπίθηκος εξελίχθηκε στους αυστραλοπίθηκους (αριστερά), μεγέθους χιμπατζή. Αυτοί, όπως και ο Αρδιπίθηκος ήταν προσαρμοσμένοι τόσο στη ζωή στα δέντρα, όσο και στη ζωή στο έδαφος. Ενας από τους απογόνους τους, το γένος Παράνθρωπος (δεξιά) είχε ισχυρούς μασητικούς μύες που τους επέτρεπαν να τρώνε σκληρές τροφές, όπως τα καρύδια. Πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια, οι πιο πρόσφατοι από αυτούς τους μακρινούς συγγενείς ζούσαν ταυτόχρονα με τα πρώτα μέλη του γένους Χόμο (Ανθρωπος) (πάνω). Αν και σήμερα είμαστε το μόνο είδος του ανθρώπινου γένους που συνεχίζει να υπάρχει, μέχρι πριν από 30.000 χρόνια μοιραζόμασταν τον πλανήτη με τουλάχιστον άλλα τρία: τον Ανθρωπο του Φλόρες, τον άνθρωπο του Νεάντερταλ και τους πρόσφατα ανακαλυφθέντες Ντενίσοβανς (ονομασία από περιοχή της Σιβηρίας). Υπάρχουν γενετικές αποδείξεις ότι υπήρξε διασταύρωση του είδους μας (άνθρωπος ο σοφός ή χόμο σάπιενς) με τουλάχιστον τα δύο τελευταία.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»