Κροκοδείλια δάκρυα για τον Αρη

                                         Αρης Βελουχιώτης και Στέφανος Σαράφης
«Εξήντα έξι χρόνια μετά ο Περισσός δεν αποκαθιστά κομματικά τον ήρωα και σύμβολο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα», τόνιζε δημοσίευμα του «Βήματος» στις 8/5/2011, υπό τον τίτλο «το "στίγμα" του διαγραμμένου παραμένει στον Αρη». Ακολούθησε σχολιασμός του Τ. Θεοδωρόπουλου στα «Νέα» (9/5/2011), όπου μεταξύ άλλων σημειωνόταν: «το ΚΚΕ... αθωώνει τον Νίκο Ζαχαριάδη και τον Αρη Βελουχιώτη, με κάποιες αποχρώσεις εννοείται. Τον μεν παύει να τον θεωρεί προβοκάτορα, τον δε πρώην γραμματέα του τον αποκαθιστά και ως μέλος του...».

Το πρόσφατα αυξημένο «ενδιαφέρον» του «Βήματος» και των «Νέων» (και όχι μόνο) για την Ιστορία του ΚΚΕ και συγκεκριμένες ηγετικές μορφές του (όπως ο Ν. Ζαχαριάδης, ο Α. Βελουχιώτης, ο Κ. Καραγιώργης), ενέχει τόσο το στοιχείο της τραγικής ειρωνείας της Ιστορίας όσο και αυτό της πολιτικής σκοπιμότητας στο σήμερα.

Τραγική ειρωνεία, βεβαίως, γιατί την περίοδο της μεταβαρκιζιανής αστικής τρομοκρατίας - θύμα της οποίας ήταν ο Α. Βελουχιώτης και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης - τα δημοσιογραφικά «όργανα του κ. Λαμπράκη» στήριζαν «αντάξια» το «κύμα συκοφαντίας» περί «τρομοκρατικής δράσης του ΕΑΜ» («Ριζοσπάστης», 10/8/1945). Ηταν τότε που ο Κ. Καραγιώργης - τον οποίο εξήρε πρόσφατα το «Βήμα» στην προσπάθειά του να τον αξιοποιήσει κατά του ΚΚΕ - έγραφε: «Τι θα πει "αποσυμφόρησις"; Οτι δεν χωράνε οι φυλακές του κράτους τους 20.000 φυλακισμένους εαμίτες και τις άλλες "τουλάχιστον 60.000" που παραδέχεται ο κ. Ρέντης ή 70.000 που παραδέχεται το "Βήμα" (το ίδιο το δοσίλογο "Ελεύθερον Βήμα" του κ. Λαμπράκη) ότι καταδιώκονται (στην πραγματικότητα καταδιώκονται περισσότεροι από διπλοί). Και γι' αυτό δεν παύει βέβαια η Εθνική Αντίσταση να θεωρείται νομικά έγκλημα» («Ριζοσπάστης», 16/12/1945). Ας σημειωθεί ότι λόγω της φιλογερμανικής στάσης τους στην Κατοχή, οι εφημερίδες «Ελεύθερο Βήμα» και «Αθηναϊκά Νέα» απαγορεύτηκαν από δικαστήριο μετά την απελευθέρωση, για να επανεκδοθούν με τους σημερινούς τους τίτλους «Βήμα» και «Νέα» (Βλ. Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεώτερου Ελληνισμού 1830-2010 -- Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Εκδόσεις «Μέτρον», τ.2, σελ. 366-367).

Το «Βήμα» πρωτοστάτησε -τότε και σήμερα- τόσο στον εξευγενισμό της αστικής βίας όσο και τη συκοφάντηση της ταξικής πάλης (που αναπόφευκτα, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, λαμβάνει και τη μορφή του ένοπλου αγώνα). Επομένως δεν δικαιούται να εμφανίζεται ως υπερασπιστής του Αρη έναντι του ΚΚΕ.

Κροκοδείλια δάκρυα και υποκριτικό ενδιαφέρον για τους ήρωες που γέννησε το ΚΚΕ, σε μια απόπειρα να «ξεκοπούν» από αυτό και εν συνεχεία να χρησιμοποιηθούν εναντίον του. Αυτό όμως αποτελεί μια μόνο πλευρά του ζητήματος. Μια άλλη -και σημαντικότερη ίσως- έχει να κάνει με την ίδια την πολιτική του ΚΚΕ. «Επιστρέφει το ΚΚΕ στην εποχή Ζαχαριάδη» διατρανώνει το «Βήμα». Για να συμπληρώσουν τα «Νέα» πως «η βαρύτητα της ιστορίας του αποδεικνύεται πολύ δυνατότερη από την όποια ικανότητα της σημερινής ηγεσίας του να προσαρμοσθεί στις συνθήκες του 2011... γι' αυτό ποτέ δεν θα υπερβεί το 10%...». Εδώ είναι η ουσία.

Ετσι, επαναλαμβάνονται τα ίδια, «κλασικά» επιχειρήματα περί «απαρχαιωμένου» ΚΚΕ, «ξεπερασμένου» σοσιαλισμού. Ξορκίζεται η επαναστατική ανατροπή της αστικής εξουσίας, η ένοπλη πάλη του παρελθόντος και -ακόμη περισσότερο- του μέλλοντος. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: «Προσαρμοστείτε»...

«Ηρωας» και «σύμβολο» λοιπόν ο Αρης, τόσο για τον αστικό Τύπο, όσο και για τις διάφορες οργανώσεις που δρουν στο χώρο του αριστερού οπορτουνισμού. Το «πάτημα» που βρίσκουν όλοι, δεν είναι άλλο από τη διαγραφή του. Αν αυτό δεν είχε συμβεί -δεν υπάρχει αμφιβολία- ο Αρης θα «μνημονευόταν» σήμερα από τους περισσότερους εξ αυτών ως «σκληροπυρηνικός», «σταλινικός», «κομματόσκυλο», «στενόμυαλος», «ακραίος» κοκ. Το γεγονός όμως παραμένει πως ο Αρης Βελουχιώτης, ως ιστορική προσωπικότητα και ηγετική μορφή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, υπήρξε γέννημα - θρέμμα του ΚΚΕ. Εχοντας συνδέσει τη ζωή του με το Κόμμα από το 1923 κιόλας, κάθε προσπάθεια διαχωρισμού των δύο, θα ήταν τουλάχιστον άτοπη. Δίχως να υποτιμούνται στο ελάχιστο οι ιδιαίτερες αρετές του, ο Θ. Κλάρας δε θα μπορούσε να γίνει Α. Βελουχιώτης μακριά και έξω από το ΚΚΕ. Ομως, πέρα από τις αρετές, μια συνολική (και αντικειμενική) εκτίμησή του ως ιστορικής προσωπικότητας δε θα ήταν δυνατή δίχως την αποτίμηση αντίστοιχα και των αδυναμιών του, που τον οδήγησαν σε διάσταση με το Κόμμα.

Γιατί λοιπόν διαγράφτηκε; Αν και ο ίδιος δεν είχε διαμορφώσει συμπεράσματα αναφορικά με τα προβλήματα στη στρατηγική του Κόμματος την περίοδο εκείνη, είχε ωστόσο διατυπώσει μια κριτική, ήδη από τα τέλη του 1944, γύρω από το ρόλο των Αγγλων και τη μορφή πάλης που έπρεπε να υιοθετήσει το ΚΚΕ μετά την απελευθέρωση. Στη συνέχεια, ο Α. Βελουχιώτης καταδίκασε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τάχθηκε σαφώς υπέρ της ένοπλης πάλης. Και ως προς αυτά είχε δίκιο. Το γεγονός όμως αυτό δε δικαιώνει την ατομική στάση έναντι της συλλογικής. Ούτε μπορούσε να υπάρξει νικηφόρα ένοπλη δράση στηριγμένη σε μια ομάδα.

Το Φεβρουάριο - Μάρτιο του 1945 ο Αρης ήρθε σε επαφή με μια σειρά στελέχη του ΚΚΕ, προκειμένου να προωθήσει τις απόψεις του. Σε συνάντηση με αντιπροσωπία του Κόμματος στα Τρίκαλα, του προτάθηκε να γυρίσει στην Αθήνα και να αναλάβει επικεφαλής της υπό ίδρυση «Συνομοσπονδίας Εθνικών Αγωνιστών». Εκείνος αρνήθηκε.

Λίγο αργότερα, καθοδόν προς τη Ρούμελη, «πήρε την απόφαση να παραβιάσει την κομματική πειθαρχία και μαζί με τον Τάκη Φίτσιο παρουσιάστηκε ξαφνικά μέσα σε ένα κομματικό αχτίφ και κατήγγειλε ανοιχτά την πολιτική της ηγεσίας», προτείνοντας τη δημιουργία ενός «Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ), που θα πάλευε για την εθνική ανεξαρτησία και ελευθερία και για τη Δημοκρατία». Το ΜΕΑ δεν αποτελούσε απλά μια αφηρημένη πρόταση: συνοδευόταν από σχετική Διακήρυξη καθώς και Προγραμματικές Θέσεις, ενώ απευθυνόταν σε ΕΑΜίτες και μέλη του ΚΚΕ (τους οποίους και στρατολογούσε).¹

Στις 2 Μαρτίου ο Αρης έγραψε και πάλι στην ηγεσία του ΚΚΕ επαναλαμβάνοντας τις διαφωνίες του και προειδοποιώντας πως «ξαναρχίζει την ένοπλη δράση.» Ο Γ. Σιάντος, αφού του υπογράμμισε την ανάγκη προσανατολισμού του Κόμματος προς τη μαζική πολιτική δράση, του απάντησε ότι με τον ένοπλο αγώνα του τη δεδομένη στιγμή θα έβλαπτε. Του πρότεινε να πάει στην Αθήνα, ενώ στη περίπτωση που δεν συμφωνούσε, του σύστησε να μείνει κρυμμένος.

Η ηγεσία του Κόμματος, επιδιώκοντας την επαναπροσέγγιση με τον Αρη, έστειλε τον Α. Βασιλειάδη να τον συναντήσει με σκοπό να βρεθεί διέξοδος από την παρούσα κατάσταση. Μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις (στις οποίες πήραν μέρος και άλλα στελέχη της Αντίστασης και του Κόμματος) «ο Αρης δέχτηκε να συγκρατήσει την ανάπτυξη της δράσης του με την προϋπόθεση ότι θα γίνει συνάντηση με αντιπροσωπία της καθοδήγησης». Στη συνάντηση αυτή, που πραγματοποιήθηκε στις 17 και 18 Μαρτίου, επιτεύχθηκε «συμφωνία να αναστείλει ο Αρης κάθε εκδήλωση, ώσπου να αποφασίσει το ΠΓ να δεχτεί την αρχική του πρόταση να φύγει στο εξωτερικό».²

Εντούτοις, μια μόλις βδομάδα μετά (στις 24 Μαρτίου), ο Αρης απηύθυνε επιστολή «προς όλα τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ» στην οποία επαναλάμβανε για μια ακόμη φορά τις απόψεις και τις διαφωνίες του.

Καθ' όλη τη διάρκεια του Απρίλη η Περιφερειακή Επιτροπή Κόνιτσας του ΚΚΕ βρισκόταν σε επαφή μαζί του, ζητώντας του, σε απόλυτα συντροφικό πνεύμα, να σταματήσει τις ενέργειες που στρέφονταν ενάντια στο Κόμμα (όπως η υπεξαίρεση οπλισμού από τις αποθήκες πυρομαχικών της οργάνωσης κ.ά.), υποδεικνύοντας τις συνέπειες των πράξεών του για το ηθικό και τη συνοχή των κομμουνιστών και ΕΑΜιτών γενικά.

Ο Αρης όμως δεν πειθάρχησε. Η 11ηΟλομέλεια της ΚΕ (5-10 Απρίλη) καταδίκασε την όλη στάση του και στις 16 Ιουνίου ανακοινώθηκε η διαγραφή του.

Ανεξάρτητα από τις υπερβολές και αδικίες στη διατύπωσή της, η διαγραφή του Αρη στηρίχθηκε στο γεγονός ότι παραβίασε την κομματική πειθαρχία, αξιοποιώντας για το σκοπό της συγκρότησης ενός νέου αντάρτικου τη φήμη και το σεβασμό που είχε κατακτήσει όλη την προηγούμενη περίοδο ως αρχικαπετάνιος και στέλεχος του ΚΚΕ. Ο Αρης λειτούργησε μεμονωμένα, σπασμωδικά και όχι συλλογικά. Δεν ήταν η γνώμη του που καταδικάστηκε από το Κόμμα, αλλά η επίμονη πρακτική εφαρμογή της απειθαρχίας που επέφερε εντάσεις και διάσπαση στο κίνημα.

Για την ιστορία: το ζήτημα του Αρη άνοιξε και πάλι κατά την 7ηΟλομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957, η οποία, αναφερόμενη στην αποκατάσταση μιας σειράς στελεχών, τόνισε πως «το Κόμμα πρέπει να εξετάσει και να δώσει συγκεκριμένη απάντηση για τον Αρη...».³Ωστόσο, στη συνέχεια δεν υπήρξε συγκεκριμένη απόφαση επίσημης αποκατάστασής του, όπως συνέβη για άλλα στελέχη του Κόμματος. Τα επόμενα χρόνια, μέσα από πληθώρα δημοσιευμάτων, αφιερωμάτων, εκδηλώσεων κλπ. το Κόμμα ουσιαστικά αποκατέστησε πολιτικά και ηθικά τον Αρη Βελουχιώτη. Απομένει αυτό να εκφραστεί και με επίσημη απόφαση Κομματικού Σώματος.

------------------------------------------

1. «Γράμμα που δόθηκε στα χέρια του Ν. Ζ. την προηγούμενη της αποκηρύξεως του Αρη Βελουχιώτη», σελ. 604, στον Χατζηπαναγιώτου Γ . (1997) «Η Πολιτική Διαθήκη του Αρη Βελουχιώτη» (Αθήνα: «Δωρικός») σελ. 581.

2. Ο.π. σελ. 604.

3. Πρακτικά 7ης Πλατιάς Ολομέλειας 1957, σελ. 390.

Του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ*
* Ο Αναστάσης Γκίκας είναι δρ Πολιτικών Επιστημών, συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του Κ ΚΕ