Μονόδρομος

Ογδόντα χρόνια από το κραχ του 1929 ουδείς αμφισβητεί πλέον ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός βιώνει τη μεγαλύτερη κρίση του. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

Μόνο το 2008 τα κεφάλαια που «εξανεμίστηκαν», λόγω της καθίζησης των χρηματιστηρίων, ξεπέρασαν τα 25 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που ξεπέρασε το 43% του παγκόσμιου ΑΕΠ και υπερέβη όλο μαζί το άθροισμα των ΑΕΠ των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και της Κίνας. Εως το Μάρτη του 2009 τα ποσά που χάθηκαν είχαν εκτιναχθεί στο 58% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ξεπερνώντας ακόμα και την κατρακύλα των χρηματιστηρίων την περίοδο του κραχ του '29.

*

Παρά τα μέτρα στα οποία έκτοτε έχουν προχωρήσει τόσο οι ΗΠΑ και η ΕΕ, όσο και διεθνείς μηχανισμοί (ΔΝΤ, ΕΚΤ κλπ.), η κατάσταση κάθε άλλο παρά αναστρέψιμη δείχνει. Τα «πακέτα», με τα οποία κυβερνήσεις και οργανισμοί τροφοδοτούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις πολυεθνικές, μοιάζουν περισσότερο με λίπασμα διόγκωσης της κρίσης παρά με «γιατρικό».

*

Η κατάσταση, όπως διαμορφώνεται, έχει ήδη οδηγήσει στην κατάρρευση των θεωριών που αναπτύχθηκαν και αποδείχτηκαν βραχύβιας αξίας όσον αφορά την εξήγηση της κρίσης.

Ούτε για φαινόμενο που οφείλεται στην απληστία των golden boys πρόκειται.

Ούτε για ντόμινο που περιορίζεται στο χρηματοπιστωτικό τομέα, αφήνοντας ανέγγιχτη τη λεγόμενη πραγματική οικονομία.

Ούτε βέβαια για μια «συνηθισμένη» καπιταλιστική κρίση περιφερειακού χαρακτήρα που θα ξεπεραστεί αν, τάχα, λειανθούν κάποιες πλευρές του νεοφιλελευθερισμού και επανέλθουμε σε συνθήκες κεϋνσιανών ρυθμίσεων.

*

Το μέγεθος της κρίσης, η διάρκεια και η έντασή της συνιστούν κάτι που δεν κρύβεται πια: Μια καθολική καπιταλιστική κρίση, που τα αίτιά της δε βρίσκονται στην παραβίαση των «ηθικών κανόνων» του συστήματος, αλλά ίσα - ίσα στην εφαρμογή αυτών των καπιταλιστικών κανόνων μέχρι τα ακρότατα όριά τους.

*

Η καπιταλιστική κρίση, που η γέννησή της βρίσκεται στη σφαίρα της παραγωγής και όχι στη σφαίρα της κυκλοφορίας - εκεί έχουμε την εκδήλωση της κρίσης - δεν είναι, όπως τη βαφτίζουν, μια «κρίση χρέους».

Στην περίπτωση των γενικευμένων και με αυτή την έννοια των δομικών κρίσεων, όπως αυτή που διανύουμε, η απάντηση στο «γιατί» είναι αδύνατο να δοθεί όσο κι αν μεγεθυνθούν τα «παράπλευρα» στοιχεία τους, τα οποία τελικά δεν είναι παρά τα φαινόμενα εκδήλωσης και όχι τα αίτια που προκαλούν την κρίση. Για τις κρίσεις συστημικού χαρακτήρα οι εξηγήσεις του τύπου «το πέταγμα μιας πεταλούδας στον Ειρηνικό προκαλεί τσουνάμι στον Ατλαντικό» δεν επαρκούν.

Συνεπώς, όποιος επιθυμεί να εντοπίσει την ουσία της κρίσης θα πρέπει να σταθεί σε ένα άλλο, απολύτως εξόφθαλμο γεγονός και να προσμετρήσει τη δική του καταλυτική επίδραση: Οτι, δηλαδή, η στιγμή του «μπαμ» βρήκε τη διεθνή καπιταλιστική οικονομία να διανύει μια φάση εκτενούς υπερπαραγωγής και απίθανης υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου. Χωρίς το συνυπολογισμό αυτού του κομβικού στοιχείου είναι αδύνατο να προσδιοριστούν τα αληθή αίτια για το χαρακτήρα της καπιταλιστικής κρίσης, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στην εγχώρια ελληνική έκφρασή της.

*

Η κρίση, με άλλα λόγια, είναι το αποτέλεσμα μιας απίθανης υπερσυσσώρευσης, που δεν επιτρέπει στο κεφάλαιο να βρει διέξοδο, διότι το έδαφος πάνω στο οποίο δημιουργήθηκε προϋπέθετε μια έρημο φτώχειας και ανείπωτης εκμετάλλευσης των λαϊκών στρωμάτων.

*

Το γεγονός αυτό ισοδυναμεί με πλήρη αδυναμία των τελευταίων να βγουν από την απόλυτη και σχετική εξαθλίωση στην οποία οδηγήθηκαν και συνακόλουθα προκαλεί μια άνευ προηγουμένου κρίση αδιανέμητης υπερπαραγωγής.

*

Ως εκ τούτου, πρόκειται για μια κρίση του καπιταλισμού στο σύνολό του, και όχι κάποιων πλευρών του. Είναι κρίση που αφορά το σύστημα εκ θεμελίων. Και που αναδεικνύει ότι ένας τρόπος υπάρχει για το ξεπέρασμα αυτής της κρίσης: Το ξεπέρασμα ισοδυναμεί με την ανατροπή του ίδιου του καπιταλισμού.

*

Αλλος τρόπος, «δεύτερος», «τρίτος» ή «τέταρτος δρόμος» για να μπει τέρμα στην αιτία της κρίσης, που δεν είναι άλλη από τη μονοπώληση του παγκόσμιου πλούτου από την ολιγαρχία, δεν υπάρχει.

                                            Γράφει ο Νίκος Μπογιόπουλος